Herken je dit?

Een hond valt op straat uit naar mensen, andere honden, katten…

Een kat plast af en toe naast zijn bak.

Een hond hapt bezoekers in de broek.

Een kat zoekt altijd ruzie met andere katten.

Een hond is bang van een gezinslid.

Misschien worstel je zelf met zo'n situatie, of ken je iemand die het moeilijk heeft met het gedrag van zijn hond of kat.

In alle situaties komt de kern van het probleem neer op één vraag: Is dit echt een probleem met het dier? Of is het een probleem met hoe wij verwachten dat ze zich gedragen?

Soms ligt het probleem écht bij het dier. Medische oorzaken kunnen een grote rol spelen in het gedrag: een dier met pijn trekt zich terug of reageert juist feller. Een kat met een blaasontsteking plast naast de bak. Een hond met ademhalingsproblemen raakt sneller uitgeput.

In alle andere gevallen ligt het probleem buiten hen. Onze maatschappij is - uiteraard - ingericht op menselijke behoeften en structuren, waarin dieren zich moeten aanpassen. Dat betekent dat ze vaak geconfronteerd worden met verwachtingen en regels die voor hen niet logisch of natuurlijk zijn. Wat jij ziet als een gedragsprobleem, is gewoon je dier dat probeert te overleven in een wereld die niet op hen is afgestemd.

Gedragsprobleem of overlevingsstrategie?

De hond die uitvalt op straat, wil misschien gewoon rustig kunnen rondsnuffelen zonder al die mensen in zijn buurt. Als hij de kans kreeg, zou hij misschien een rustiger plekje opzoeken. Maar omdat hij aan de lijn zit, kan dat niet. Dus valt hij uit om anderen op afstand te houden. Of misschien wil hij juist wél naar iedereen toe, maar wordt hij steeds tegengehouden door diezelfde lijn. De frustratie bouwt zich op, tot hij uiteindelijk boos wordt op alles en iedereen. En katten? Die móet je toch gewoon achternazitten?!

De kat die soms naast zijn bak plast, zou zijn behoeften liever op een andere plek doen, maar daar staat geen bak. Of hij probeert zijn territorium duidelijker af te bakenen omdat hij zich gestrest voelt door het lawaai bij de buren. Eigenlijk zou hij het liefst helemaal achterin de tuin, tussen de struiken, zijn behoefte doen, maar soms laat niemand hem buiten.

De hond die in de broek van bezoekers hapt, wil misschien liever geen mensen in haar huis, haar veilige haven. Maar haar mensen zeggen "dat het oké is", dus houdt ze zich in. Ze doet echt haar best om flink te zijn. Maar zodra het bezoek eindelijk vertrekt, hapt ze toch nog even in hun kuiten. Oef, dat lucht op! Hopelijk komen ze niet meer terug.

De kat die altijd ruzie zoekt met andere katten, verveelt zich misschien stierlijk en heeft ontdekt dat vechtpartijen ongelooflijk spannend zijn. Hoe heeft hij ooit zo'n saai, eentonig bestaan kunnen verdragen? Hij kan het zich ondertussen al niet meer voorstellen. Of misschien komen die andere katten steeds op zijn favoriete rustplekjes, bij zijn eten of in zijn jachtgebied. Wat kan hij anders doen dan zijn territorium verdedigen?

De hond die bang is van de jongste zoon van het gezin, wil eigenlijk heel graag contact maken. Maar zodra het kind dichterbij komt, begint die te roepen en steekt hij zijn handen uit. Dat is beangstigend! Op de duur verstopt ze zich wanneer het zoontje er is en probeert ze zich zo onzichtbaar mogelijk te maken. "Ik ben er niet, let maar niet op mij!" denkt ze. En uiteindelijk lijkt het inderdaad alsof ze er niet meer is.

Het probleem zit niet in het gedrag, maar in onze verwachtingen

We zijn zo gewend om dieren in onze menselijke wereld te passen, dat we hun behoeften en instincten te gemakkelijk vergeten. We meten hen aan onze menselijke standaarden, in plaats van hun gedrag en behoeften echt te proberen begrijpen.

Uiteraard kan je proberen om:

• De hond te leren níet meer te reageren op mensen, andere honden en katten.

• De kat te straffen of te beletten dat hij op andere plekken kan plassen dan in de bak.

• De hond af te leren om in broeken van bezoekers te happen.

• De kat te trainen zodat die positieve associaties krijgt met andere katten en hem af te leren om andere katten achterna te jagen.

• De hond te trainen zodat die positieve associaties legt met de jongste zoon in het gezin.

Dit zijn allemaal gangbare strategieën die zeker effect kunnen hebben. Maar er is een fundamenteel probleem: we verwachten dat honden en katten zich gedragen als kleine, gehoorzame mensen.

Misschien denk je: "Ik heb het ook moeilijk, maar ik loop toch niet schreeuwend over straat." Of: "Ik heb sommige mensen ook niet graag, maar ik doe daar toch normaal tegen." Het is dan niet zo vreemd dat we dezelfde verwachtingen op onze dieren projecteren. Maar is dat eerlijk? Wij zijn mensen, dus het is niet onlogisch dat we ons proberen schikken in onze mensenwereld. Maar jij kiest ervoor om een hond of kat in onze mensenwereld te brengen. Is het eerlijk om te verwachten dat die daar zomaar in meedraait?

De 'maakbare hond/kat' bestaat niet

In onze maatschappij worden trainingstechnieken en gedragsingrepen vaak ingezet om dieren aan de normen te laten voldoen. Omdat deze technieken zodanig verspreid zijn, vergeten we soms dat gedragsverandering niet alleen een kwestie is van training, maar ook - vooral! - van het begrijpen en respecteren van de behoeften van het dier. In geen van de hierboven genoemde strategieën wordt echt rekening gehouden met het feit dat de hond of kat in kwestie het moeilijk heeft.

We kiezen ervoor om de focus te leggen op hoe we het gedrag kunnen veranderen, hoe we het weer aanvaardbaar kunnen maken. Zo vervallen we gemakkelijk in technieken die gemaakt zijn om gedrag te beïnvloeden: corrigeren, belonen, sturen, commanderen… De eigenlijke oorzaak van het gedrag wordt misschien wel opgemerkt, maar blijft onderschikt. Zolang onze honden en katten zich maar gedragen!

Toch leert de ervaring dat er ook een andere manier is. Wanneer je het gedrag loslaat en je in plaats daarvan 100% focust op wat eronder ligt, dan verandert het gedrag vanzelf.

• Honden vallen minder fel uit en vinden meer rust tijdens wandelingen doordat er meer gewandeld wordt op rustige plekken. Ze voelen zich niet gestoord en er bouwt ook geen frustratie op. Nee, wandelen is gewoon aangenaam en leuk!

• Katten plassen niet meer op plekken die daar niet voor bedoeld zijn, omdat ze zich veilig voelen in huis. Ze kunnen hun behoeften doen op plaatsen die daar geschikt voor zijn. Ze hebben gezonde uitlaatkleppen voor stress gevonden en voelen zich goed in hun vel.

• Honden happen niet meer naar bezoek wanneer ze een veilige plek hebben waar ze kunnen schuilen. Ze hoeven niet in dezelfde ruimte te zijn bij het bezoek, en hun mensen zijn er om hen te beschermen tegen bezoekers waarbij ze zich niet helemaal veilig voelen.

• Katten belanden niet meer in gevechten met andere katten omdat ze elkaar nu uit de weg kunnen gaan. Er is genoeg afleiding en ze hebben eigen plekjes gekregen die ze niet met anderen hoeven te delen. 

• Honden leren bepaalde mensen voorzichtig te vertrouwen doordat er minder druk wordt gelegd op het contact en omdat er meer aandacht wordt besteed aan hun veiligheidsgevoel. Interacties worden voorspelbaarder, en voelen daardoor veiliger aan.

De oplossing hoeft helemaal niet te liggen in controle, maar kan evengoed liggen in begrip, aanpassing en een realistische kijk op wat de hond of kat nodig heeft. Beeld je eens in wat er mogelijk wordt wanneer je aanvaardt dat jouw hond of kat het moeilijk heeft met bepaalde zaken, en dat jij daar rekening mee gaat houden? Stel je eens voor dat wanneer je merkt dat jouw hond of kat een probleem heeft met de wereld waarin die leeft, inclusief de verwachtingen en normen die daarbij horen, je die wereld in kleine stapjes gaat aanpassen zodat jouw dier zich daar óók thuis in kan voelen. Wat gebeurt er dan? Wel, dan krijg je een dier dat zich normaal gedraagt, zonder gedragsproblemen.

En weet je wat? Ook ons doet het deugd om wat dichter te komen bij een wereld die natuurlijker aanvoelt voor onze honden en katten. Want ook wij krijgen last van onze eigen, menselijke wereld. En ook wij kunnen kleine aanpassingen doen, zodat de wereld ook voor onszelf iets minder problematisch wordt om in te leven.

Voor welke aanpak kies jij?

Dit gaat niet over wat werkt en wat niet. Het is geen kwestie van juist of fout. Het is een uitnodiging om anders naar gedrag te kijken. In plaats van meteen op zoek te gaan naar manieren om gedrag te veranderen, stel jezelf eens de vraag: "Wat heeft mijn hond of kat nodig?" Hoe kan ik hem of haar tegemoet komen?

Ik heb ontdekt dat het op die manier beter voor mij voelt. Waarom? Omdat wij ervoor kiezen om honden en katten in onze mensenwereld te doen meedraaien. Zij hebben hier zelf geen enkele keuzevrijheid in, dus is het onze plicht om het leven van onze honden en katten zo aangenaam mogelijk te maken. Het is dus geen kwestie van welke aanpak werkt, het gaat om welke ethische keuze jij wil maken. Wil jij een hond of kat die zich aanpast aan onze maatschappij zodat die niemand tot last is, of wil jij een maatschappij waar iedereen mag bestaan?

Je hoeft gelukkig niet de hele maatschappij te veranderen. Begin met jouw eigen, kleine wereld. Neem even de tijd en bedenk hoe jij het leven van jouw dier makkelijker kan maken. Ik beloof je dat het werkt! 

Maar wat wil jij? Geef jij de voorkeur aan training en een focus op het gedrag van je hond of kat? Wil je toch echt dat jouw hond of kat zich gewoon goed gedraagt? Dan kan je vast een goede trainer vinden die jou daarbij kan helpen. Wil je daarentegen graag rondsnuffelen in al die dieperliggende lagen en wil je samenleven op een manier die dicht bij jullie natuur ligt en waarbij er aandacht mag zijn voor wat moeilijk is, dan ben ik er voor je!

Ik help jullie graag verder, op een manier die past bij jou en je hond of kat. Wat kies jij?

• Wil je meteen beginnen? Ontdek dan de virtuele coaching via Hey, Maaike!

• Of bestel een Bewust Boekje voor jezelf en je hond en ga zelf aan de slag met maken van bewuste keuzes voor jou en je hond.

• Wil je liever persoonlijk begeleid worden? Plan dan een kennismakingsconsult in voor één-op-één begeleiding, zodat je in de komende weken en maanden aan de slag kan met een traject op maat. Benieuwd hoe zo'n individueel traject op maat eruit ziet? Je leest er meer over in deze post: Advies & begeleiding, wat houdt dat eigenlijk in? (deel 1).